Reper w Zawichoście

           Kamienny obelisk (reper) przy ulicy Plażowej 7 z rosyjskimi napisami, określający położenie Zawichostu względem poziomu Bałtyku w Kronsztadzie. Pochodzi z 1848 roku z czasów zaboru rosyjskiego. 

           Dla celów hydrotechnicznych, urbanistycznych, budownictwa drogowego koniecznym stało się odniesienie lokalnego zera do stałych punktów (np. poziomu morza). Precyzyjne pomiary wysokościowe niezbędne były głównie do budowy systemów wałów przeciwpowodziowych, które zaczęto realizować dopiero gdy zaistniała techniczna możliwość dokonania dokładnych pomiarów wysokościowych na stosunkowo dużym terenie. Do lat 70 XIX wieku w Królestwie Polskim, punktem odniesienia był średni poziom morza w Kopenhadze, a następnie średni poziom Morza Bałtyckiego na wodowskazie w Kronsztadzie w Zatoce Fińskiej. Pierwszy wodowskaz umieszczono tam przy Błękitnym Mostku, który obecnie jest historyczną ciekawostką tego miasta. 

           Na mocy konwencji podpisanej w Krakowie 20 sierpnia 1864 roku pomiędzy Austrią i Rosją, umawiające się strony przystąpiły do wspólnej regulacji rzeki Wisły na granicznym odcinku pomiędzy Niepołomicami a Zawichostem (184 km). W 1880 roku do porozumienia dołączyły Prusy. W związku z prowadzonymi wspólnie z Austrią i Prusami pracami regulacyjnymi na Wiśle, w najważniejszych punktach doliny Wisły zbudowano monumentalne punkty wysokościowe (repery), z których ten jeden w Zawichoście zachował się do dnia dzisiejszego. Na reperze wykonanym z wiśniowego tumlińskiego piaskowca umieszczone są punkty pomiarowe w jednostkach miar rosyjskich. Opisy podają na jakiej wysokości znajdują się te punkty nad lokalnym zerem Wisły w Zawichoście oraz nad poziomem Morza Bałtyckiego w Kronsztadzie. Na szczycie obelisku umieszczony był wykonany z brązu dwugłowy orzeł rosyjski. Zabrali go Austriacy gdy weszli w 1915 roku do Zawichostu.

          Zbudowany w 1848 roku, w ocenie historyków techniki, rosyjski reper w Zawichoście należy do najcenniejszych zabytków techniki geodezyjnej w Polsce.

                                Tekst i zdjęcia Janusz Barański